Giải pháp cho giao thông xanh và thuế khí thải: Hướng đi cho môi trường sạch
Ngày 20/3/2025 – Ô nhiễm không khí đang là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất hiện nay tại Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2024, các chuyên gia quốc tế và trong nước đã cùng phân tích thực trạng, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp để hướng tới không khí sạch và giao thông bền vững cho tương lai.
Thực trạng ô nhiễm không khí: Cảnh báo vượt ngưỡng an toàn
Số liệu do các nhà khoa học công bố cho thấy ô nhiễm không khí đã và đang gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn cả các đại dịch. Chỉ riêng trong năm 2019, thế giới ghi nhận 9 triệu ca tử vong liên quan đến chất lượng không khí kém, vượt xa con số người thiệt mạng do Covid-19.
Tại Việt Nam, các thành phố lớn đang đối mặt với tình trạng nồng độ bụi mịn PM2.5 và các khí gây hại như CO₂, NOx, SO₂… vượt ngưỡng an toàn trong nhiều ngày mỗi năm. Theo PGS. Hồ Quốc Bằng (Trung tâm Nghiên cứu Ô nhiễm không khí và Biến đổi khí hậu – APAC), nguồn phát thải chính đến từ:
- Giao thông vận tải: chiếm đến 74% PM2.5, 92% CO và 87% NOx tại Hà Nội.
- Sản xuất công nghiệp: đóng góp hơn 39% lượng SO₂.
- Phát điện và các nguồn đốt khác.
Hà Nội hiện có khoảng 6 triệu xe máy và gần 700.000 ô tô (tính đến năm 2022), trong khi TP.HCM có hơn 7,4 triệu xe máy và 400.000 ô tô, cùng hàng ngàn cơ sở sản xuất công nghiệp.
Sol khí – “kẻ thù vô hình” trong không khí đô thị
- Yafang Cheng (Viện Max Planck, Đức) đã cung cấp cái nhìn sâu hơn về hiện tượng sol khí – aerosol, một dạng bụi khí cực nhỏ trong không khí. Các hạt này có thể kết hợp với hợp chất hữu cơ, muội than và hơi nước, tạo thành sương mù hóa học có thể nhìn thấy được, nhất là vào mùa đông.
Sol khí không chỉ làm giảm tầm nhìn mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi, tim mạch và sức khỏe tổng thể – đặc biệt đối với trẻ nhỏ, người cao tuổi và người mắc bệnh nền.
Tại Hà Nội, hiện tượng này thường gọi là mù quang hóa, xuất hiện nhiều vào mùa lạnh khi không khí bị nén gần mặt đất, khiến các chất ô nhiễm không thể phát tán lên tầng cao hơn trong khí quyển.
Cần chính sách quyết liệt hơn: Từ thuế khí thải đến hạ tầng cho xe điện
Trước thực trạng trên, các chuyên gia đồng thuận rằng giảm phát thải từ phương tiện giao thông là ưu tiên hàng đầu. Một số đề xuất được đưa ra tại tọa đàm:
1. Áp dụng thuế ô nhiễm – thuế khí thải
- Hồ Quốc Bằng cho biết, nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng thuế carbon, thuế khí thải như một công cụ để điều chỉnh hành vi gây ô nhiễm và khuyến khích sử dụng phương tiện xanh. Hiện nay, Việt Nam vẫn chưa triển khai các loại thuế này, nhưng đây sẽ là hướng đi cần được nghiên cứu nghiêm túc trong thời gian tới.
2. Phát triển hạ tầng cho giao thông xanh
- Daniel Kammen (Đại học California, Berkeley – Hoa Kỳ) nhấn mạnh vai trò của xe điện và hệ thống giao thông công cộng. Ông cho rằng chính sách hỗ trợ sản xuất, giảm giá thành, xây dựng trạm sạc và tạo điều kiện cho người thu nhập trung bình tiếp cận xe điện là chìa khóa để thúc đẩy quá trình chuyển đổi.
Ngoài ra, việc tích hợp xe điện vào mạng lưới giao thông công cộng, tăng cường kết nối giữa các phương tiện cá nhân và công cộng sẽ giúp tối ưu hóa lưu lượng giao thông và giảm phát thải.
Tài chính và công nghệ: Thách thức cho các nước đang phát triển
Một trong những điểm được nhấn mạnh tại tọa đàm là bài toán về nguồn lực tài chính. Theo ước tính của các chuyên gia, các quốc gia đang phát triển sẽ cần khoảng 1.300 tỷ USD đến năm 2035 để triển khai các giải pháp giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ quốc tế mạnh mẽ, bao gồm đầu tư công nghệ, tài chính xanh và chia sẻ tri thức.
Góc nhìn toàn cầu – hành động địa phương
- Kammen lưu ý rằng ô nhiễm không khí không có biên giới – tác động của nó vượt qua mọi ranh giới quốc gia. Do đó, hành động giảm phát thải cần được đồng bộ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Tăng cường nhận thức, minh bạch dữ liệu về phát thải và cam kết chuyển đổi từ các bên liên quan là yếu tố không thể thiếu.
Tổng kết
Ô nhiễm không khí đang tác động đến sức khỏe cộng đồng và làm trầm trọng thêm khủng hoảng khí hậu. Việc đẩy nhanh các giải pháp như thuế khí thải, phát triển giao thông xanh, hỗ trợ xe điện và cải thiện hạ tầng đô thị sẽ là những bước đi quan trọng giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững.