Thúc đẩy tuần hoàn nước trong khu công nghiệp: Đặt nền móng cho chính sách tái sử dụng tại Việt Nam
Đồng Nai, ngày 27/3/2025 – Trước thực trạng nguồn nước ngày càng khan hiếm và áp lực môi trường gia tăng, các cơ quan chức năng đã tổ chức Hội thảo “Tham vấn khung chính sách về tuần hoàn tái sử dụng nước trong các khu công nghiệp”. Sự kiện do Ban Quản lý Dự án “Triển khai KCN sinh thái tại Việt Nam” phối hợp với Bộ Tài chính và Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) thực hiện, trong khuôn khổ Chương trình KCN sinh thái toàn cầu (GEIPP) được tài trợ bởi Chính phủ Thụy Sĩ.
Tái sử dụng nước thải – Giải pháp cấp thiết trong bối cảnh công nghiệp hóa
Tại hội thảo, các đại biểu nhấn mạnh rằng Việt Nam đang đối mặt với nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng trong khi tài nguyên nước có hạn. Tái sử dụng nước thải sau xử lý trở thành một trong những giải pháp quan trọng để tiết kiệm chi phí, giảm khai thác nước ngọt và hướng đến phát triển bền vững trong các khu công nghiệp (KCN).
Theo ông Đỗ Khắc Uẩn – Phó Trưởng khoa Khoa học và Công nghệ Môi trường, Đại học Bách Khoa Hà Nội – mỗi ngày có khoảng hơn một triệu mét khối nước thải phát sinh từ hơn 400 KCN và CCN trên cả nước. Nếu tận dụng tốt lượng nước này cho các mục đích như tưới cây, rửa đường, làm mát thiết bị, xử lý khí thải hay phòng cháy chữa cháy, hiệu quả mang lại sẽ rất lớn về mặt môi trường và kinh tế.
Hành lang pháp lý còn nhiều khoảng trống
Đại diện Ban Quản lý Dự án GEIPP – bà Nguyễn Trâm Anh – chia sẻ rằng mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quan trọng như Luật Tài nguyên nước 2023, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và gần đây là Chiến lược quốc gia về kinh tế tuần hoàn, tuy nhiên việc triển khai thực tế còn gặp không ít trở ngại do thiếu quy chuẩn kỹ thuật cụ thể, cơ chế phối hợp chưa rõ ràng và các thủ tục pháp lý còn phức tạp.
Tiếng nói từ địa phương và doanh nghiệp hạ tầng
Bà Dương Xuân Nương, Phó Trưởng Ban Quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai, cho rằng hội thảo lần này mang lại ý nghĩa thiết thực, nhất là với những KCN đang trong quá trình chuyển đổi sang mô hình KCN sinh thái. Bà kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng chia sẻ kinh nghiệm và kiến nghị cụ thể để góp phần hoàn thiện chính sách tái sử dụng nước – một yếu tố then chốt trong quá trình chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.
Từ góc độ vận hành thực tế, ông Phạm Anh Tuấn – Giám đốc cấp cao phụ trách môi trường, Công ty CP Đô thị Amata Biên Hòa – cho biết các KCN mới của Amata đã đầu tư hồ thu nước mưa kết hợp xử lý nước thải đạt chuẩn cột A để phục vụ tưới cây xanh. Tuy nhiên, do hành lang pháp lý chưa rõ ràng, doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn khi triển khai mở rộng hoạt động tái sử dụng nước hoặc khai thác nước mưa.
Bài học từ quốc tế và gợi mở cho Việt Nam
Bà Hoàng Thị Thu Hương – chuyên gia tư vấn của UNIDO – nêu rõ, nhiều quốc gia như Nhật Bản, Singapore và Trung Quốc đã áp dụng các quy định về tái sử dụng nước từ rất sớm, với hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể cho từng mục đích (như tưới tiêu, sản xuất, sử dụng sinh hoạt…). Các quốc gia này đồng thời kết hợp giáo dục cộng đồng, chính sách ưu đãi đầu tư và hạ tầng cộng sinh công nghiệp để thực hiện tuần hoàn tài nguyên hiệu quả.
Tại Việt Nam, dù nhu cầu sử dụng nước trong sản xuất, nông nghiệp, thủy sản và sinh hoạt là rất lớn, song tỷ lệ tái sử dụng nước còn ở mức thấp. Thực tế cho thấy, bên cạnh vấn đề pháp lý, các doanh nghiệp còn gặp rào cản về công nghệ, chi phí đầu tư và thiếu hỗ trợ tài chính.
Nội dung khung chính sách được tham vấn
Tại hội thảo, các chuyên gia và đại biểu đã thảo luận các đề xuất xây dựng khung chính sách hướng đến:
- Áp dụng tái sử dụng nước cho các đối tượng trong hàng rào KCN, sau khi xử lý tại trạm xử lý tập trung.
- Quy hoạch lại hạ tầng kỹ thuật (đường ống, đường dây…) để đảm bảo khả năng cung cấp và sử dụng nước tái chế.
- Ưu tiên cấp phép cho các doanh nghiệp mới nếu đáp ứng yêu cầu sử dụng nước hiệu quả và tái sử dụng nội bộ.
Các đề xuất cụ thể từ hội thảo
- Ban hành thông tư hướng dẫn tái sử dụng nước thải trong sản xuất công nghiệp, bao gồm tiêu chí kỹ thuật và quy trình quản lý.
- Soạn thảo bộ tiêu chuẩn/quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, ưu tiên trước mắt cho các mục đích như tưới cây xanh và thảm cỏ trong KCN.
- Áp dụng ưu đãi thuế tài nguyên nước cho doanh nghiệp đầu tư hồ chứa và hệ thống thu gom nước mưa.
- Cho phép chuyển giao và tiếp nhận nước tái sử dụng giữa đơn vị hạ tầng và doanh nghiệp trong KCN.
- Cung cấp các gói vay ưu đãi hoặc hỗ trợ tài chính – công nghệ cho doanh nghiệp đầu tư hệ thống tái sử dụng.
Ngoài ra, khung chính sách cũng cần quy định rõ ràng về quy trình, chế tài, thủ tục cấp phép, kiểm tra định kỳ và trách nhiệm của các bên trong quá trình triển khai.
Lộ trình triển khai tiêu chuẩn địa phương và bước đi tiếp theo
Kết luận hội thảo, bà Nguyễn Trâm Anh khẳng định: để các chính sách đi vào thực tế, cần thiết phải thử nghiệm lộ trình áp dụng tại một số KCN sinh thái trong vòng 1 – 1,5 năm. Đồng thời, dự án sẽ đề xuất Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện các đề tài nghiên cứu để xây dựng tiêu chuẩn Việt Nam riêng cho từng mục đích tái sử dụng. Việc tham chiếu các mô hình nước ngoài cũng được xem là giải pháp quan trọng để hoàn thiện chính sách phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Tổng kết
Hội thảo đã góp phần tạo nên một diễn đàn trao đổi đa chiều giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp hạ tầng, đơn vị sản xuất và các tổ chức quốc tế. Những nội dung được đề xuất sẽ là tiền đề quan trọng cho việc xây dựng khung chính sách rõ ràng, khả thi và đồng bộ – nhằm thúc đẩy tuần hoàn nước trong khu công nghiệp, hướng tới một nền công nghiệp xanh và phát triển bền vững.